Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα

 Ἀρχιμανδρίτου Παύλου Ντανᾶ

Ἱεροκήρυκος

Τριώδιο 2025

 

«Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα»

Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου, ἀγαπητοί, στήν ὁποία ἔχουμε ἤδη εἰσέλθει, ἔχει καθοριστεῖ ἀπό τήν Εκκλησία μας ὡς περίοδος πνευματικῆς προετοιμασίας γιά τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, πού εἶναι ἡ κατεξοχήν πνευματική καί κατανυκτική περίοδος ὅλου τοῦ ἐκκλησιαστικού ἔτους, μέ σκοπό νά ὁδηγηθοῦμε στήν λαμπροφόρο Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. Καί μόνο τό ἄκουσμα τῆς λέξεως «Τριώδιο» προκαλεῖ στήν ψυχή κάθε πιστοῦ ἕνα αἴσθημα κατανύξεως, τό ὁποῖο, δυστυχῶς, ἔχει γίνει σπάνιο, ἐξαιτίας τῶν μεριμνῶν τοῦ βίου, στίς ὁποῖες, λίγο – πολύ, βρισκόμαστε βυθισμένοι καί τῆς πολυειδοῦς ἁμαρτίας.

 

Τί εἶναι ὅμως «Τριώδιο»; Ποιός εἶναι ὁ σκοπός του; Πῶς τιμοῦν οἱ ἄνθρωποι αὐτή τήν κατανυκτική περίοδο τῆς Εκκλησίας μας;

 «Τριώδιο» ὀνομάζεται τό λατρευτικό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας, τό ὁποῖο ἀνοίγει τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου καί κλείνει τό Μεγάλο Σάββατο. Ὀνομάζεται «Τριώδιο», διότι, ἐνῶ τόν ἄλλο χρόνο στήν καθημερινή ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου ὑπάρχουν ἐννέα ὠδές, ἐδῶ ἔχουν γραφεῖ ἀπό τούς ἁγίους ὑμνωδούς τρεῖς ὠδές, εἰς τύπον τῆς Ἁγίας καί Ζωοποιοῦ Τριάδος. Σέ ὅποια σελίδα κι ἄν ἀνοίξει κανείς, θά βρεῖ στά τροπάριά του νά περιγράφεται ὁ πόνος πού προκαλεῖ στήν ψυχή ἡ ἁμαρτία, ἀλλά καί ἡ ἐλπίδα στήν ἄβυσσο τῆς εὐσπλαχνίας τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι τόσα πολλά τά ὑψηλά διδάγματα πού μᾶς προσφέρει τό Τριώδιο, εἶναι τόσο παραστατικά τά γεγονότα τά ὁποῖα παρουσιάζει μέ δραματική ζωηρότητα, ὥστε νά συναρπάζει τό πνεῦμα μας καί νά τό ἀνυψώνει ἀπό τά ἐγκόσμια στά οὐράνια, ἀπό τίς μικρότητες τῆς καθημερινῆς ζωῆς, στά μεγαλεῖα τῆς αἰωνιότητος.

Εἶναι μιά περίοδος γεμάτη ἀπό ἐξαιρετικά πνευματικά συναισθήματα, πού μᾶς ὠθεῖ σέ καθαρότερη καί ἁγιότερη ζωή, σέ μιά πραγματική ἀνακαίνιση τοῦ πνεύματος.

Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό, πρέπει νά συναισθανθεῖ ὁ χριστιανός τά πλήθη τῶν «πεπραγμένων του δεινῶν». Γιά νά ἐννοήσει τήν ἀνάγκη, πρέπει νά καθαρίσει τήν ψυχή του «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος» (Β΄ Κορ. 7,1) διά τῆς μετανοίας καί ἐξομολογήσεως. Γι’ αὐτό ψάλλει κατανυκτικότατα ὁ ὑμνωδός τοῦ Τριωδίου ἀπό τήν πρώτη ἀκόμη ἡμέρα, τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, «τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα».

Ὁ Ζωοδότης Κύριος μᾶς παραγγέλει «πᾶσι πανταχοῦ μετανοεῖν» (Πράξ. 17,30). Εἶναι ἕτοιμος νά ἀνοίξει τίς αγκάλες τῆς ἀγάπης καί τοῦ ἐλέους Του γιά νά δεχθεῖ κάθε ἄσωτο ἄνθρωπο, ἀρκεῖ ὁ ἴδιος νά σπάσει τά δεσμά τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆς ὑπερηφανείας καί νά προσέλθει κοντά του μέ τή συντριβή τοῦ Τελώνου καί τή συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς του, ὅπως ὁ Ἄσωτος τῆς παραβολῆς.

Τήν Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω καλεῖται ὁ πιστός χριστιανός νά ἀναλογιστεῖ τό φοβερό καί ἀδυσώπητο κριτήριο τοῦ Παμβασιλέως Χριστοῦ, πού θά στηθεῖ καί ἐνώπιον τοῦ ὁποίου καί αὐτός θά παρασταθεῖ «γυμνός καί αὐτοκατάκριτος» γιά νά λογοδοτήσει. Αὐτά, βεβαίως, λέει ἡ Ἐκκλησία μας.

Καλεῖται ὁ πιστός χριστιανός τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς νά σκεφτεῖ τό γεγονός τῆς ἐξώσεως τοῦ Ἀδάμ ἀπό τόν Παράδεισο, ἐξαιτίας τῆς παρακοῆς καί νά διδαχθεῖ, μή τυχόν, ἀπό τήν παρακοή του πρός τόν Θεῖο νόμο καί αὐτός ἐκβληθεῖ τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Ἡ βεβήλωση τῶν ἁγίων ἡμερῶν

Τί γίνεται ὅμως στίς Ἅγιες αὐτές ἡμέρες; Δυστυχῶς, ἐντελῶς τά ἀντίθετα. Ὁ διάβολος ἀνέτρεψε τά πάντα καί τίς ἁγιότερες μέρες τίς μετέβαλε σέ πιό ἁμαρτωλές. Νομίζουν μερικοί ὅτι, ὅταν ἀρχίζει τό Τριώδιο, ἔχουν τήν ἄδεια, ἔχουν τήν ἄνεση νά χαλαρώσουν τήν προσοχή τους καί νά προχωρήσουν σέ ξενύχτια ἤ καταχρήσεις φαγητῶν καί ποτῶν. Ἀκόμη χειρότερα νά μετέχουν σέ διασκεδάσεις καί χορούς ἁμαρτωλούς. Φοβερωτέρα εἶναι ἡ συνήθεια τῶν καρναβαλικῶν ἐκδηλώσεων πού τείνει νά γενικευθεῖ.

Στίς εἰδωλολατρικές αὐτές ἐκδηλώσεις ὄχι μόνο ἡ αἰσχρότητα προσφέρεται δημόσια καί παρακινοῦνται ὅλοι - μικροί καί μεγάλοι - στή διαφθορά, ἀλλά καί βλασφημίες τρομερές ἀκούγονται κατά τρόπο συστηματικό. Παρουσιάζονται αὐτά τά ἅρματα τῆς ἀνομίας γιά νά διακωμωδήσουν τήν Πίστη, τήν Ἐκκλησία, τά Ἱερά καί τά Ὅσιά μας.

Πρόκειται γιά σατανικές πράγματι ἐμπνεύσεις, οἱ ὁποῖες καταργοῦν, ὡς χριστιανούς, ὅλους ἐκείνους πού τίς παρουσιάζουν. Ὄχι, δέν εἶναι αὐτοί χριστιανοί, γιατί πῶς μπορεῖ νά εἶναι χριστιανός ἐκεῖνος πού εἰρωνεύεται καί περιγελᾶ τήν πίστη καί τά ἱερά της καί μάλιστα σέ συνδυασμό πρός ὅ,τι βρωμερό καί ἀνήθικο;

Πρέπει δέ νά ποῦμε ὅτι ἁμαρτάνουν σοβαρά καί ὅλοι ἐκεῖνοι πού τρέχουν νά δοῦν τόν καρνάβαλο καί εὐχαριστιοῦνται καί γελοῦν μέ τά κατορθώματά του, ἔστω καί ἄν αὐτό γίνεται ἀπό ἀφέλεια ἤ διάθεση ψυχαγωγίας, καί τό ἁμάρτημά τους αὐτό πρέπει νά σπεύσουν νά τό ἐξομολογηθοῦν.

 

Κάτι, ἐπίσης, ἀντιχριστιανικό πού τά τελευταῖα χρόνια ἐπιδιώκεται ἀπό τούς έκπαιδευτικούς στά σχολεῖα μας εἶναι ἡ διοργάνωση ἀποκριάτικων ἐκδηλώσεων κατά τίς τελευταῖες μέρες τοῦ Τριωδίου. Στά μέν Γυμνάσια καί Λύκεια ἡ ἀτμόσφαιρα πού δημιουργεῖται δέν διαφέρει καθόλου ἀπό ἐκείνη τῶν κακόφημων κέντρων, στά δέ Δημοτικά, Νηπιαγωγεῖα καί Παιδικούς Σταθμούς, τά παιδιά ἀναγκάζονται νά πάνε μεταμφιεσμένα γιά νά γλεντήσουν. Ἀλλοίμονο! Καί αὐτά γιά νά συνηθίσουν ὅταν μεγαλώσουν καί στά χειρότερα.

Οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς δέν θά πρέπει νά ἀφήνουν τά παιδιά τους νά μετέχουν σέ αὐτές τίς ἑορτές, ἔστω καί ἄν τίς ὀργανώνει τό σχολεῖο, καί ἄς διαμαρτύρονται στούς δασκάλους γιά τίς ἑορτές, ἀφοῦ οὔτε χριστιανικές εἶναι, οὔτε στίς ἑλληνικές παραδόσεις τοῦ λαοῦ μας ἀνήκουν.

 

Τά καρναβάλια καί ὅσα ἄλλα συμβαίνουν κατά τίς ἑορτές τῶν καρναβαλικῶν τελετῶν εἶναι παράδοση τῆς ἀρχαίας θρησκείας τῆς εἰδωλολατρίας, καί γι’ αὐτό ὡς παράδοση, ὡς λείψανα τῆς αἰσχρᾶς εἰδωλολατρίας τά καταδικάζει μέ ἐπιτίμια καί ἀφορισμούς ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία. Τοπικές καί Οἰκουμενικές Σύνοδοι, ὅπως ἡ ἐν Τρούλῳ 6^η Οἰκουμενική Σύνοδος (692 μ.Χ) μέ τόν 62^ο Κανόνα, ἀφορίζουν ὄχι μόνο αὐτούς πού μασκαρεύονται, ἀλλά καί ὅσους λαμβάνουν μέρος σέ αὐτές τίς τελετές

Ὁ ἀοίδιμος πνευματικός μας πατήρ Κοσμᾶς, ὡς ἱεροκήρυκας στό Μεσολόγγι, εἶχε συγκεντρώσει ὅλους ἐμᾶς πού εἴμασταν φοιτητές καί κάναμε ἀφισοκόλληση τά μεσάνυχτα τῆς Παρασκευῆς τῶν Ἀπόκρεω στό Μεσολογγι μέ τό σύνθημα «οἱ χριστιανοί δέν προσκυνοῦν τά εἴδωλα», κάτι πού ἐξετίμησε ὁ τότε καλός Δήμαρχος κ. Κώστας Ρεπάσος καί ἔτσι ἀπεσοβήθησαν οἱ καρναβαλικές ἐκδηλώσεις. Θυμάμαι μέ συγκίνηση τό νεανικό ζῆλο, την πίστη καί τή θέρμη πού εἶχε ὁ ἴδιος τήν ὥρα τῆς ἀφισοκολλήσεως.

Μάρτυρας Χριστοῦ

Στίς 22 Ἰανουαρίου ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τή μνήμη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Τιμοθέου, μαθητοῦ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.

Ὁ Ἀπόστολος Τιμόθεος καταγόταν ἀπό τά Λύστρα. Ὁ πατέρας του ἦταν Ἕλληνας, ἡ μητέρα του Ἰουδαία καί ὀνομαζόταν Εὐνίκη. Μαθήτευσε κοντά στόν Ἀπόστολο Παῦλο καί ἔγινε συνεργός του στό κήρυγμα τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Ἀργότερα συναντήθηκε μέ τόν ἐξαιρετικά ἀγαπημένο μαθητή τοῦ Κυρίου τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό Θεολόγο.

Ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Δομητιανός ἐξόρισε στή νῆσο Πάτμο τόν Ἰωάννη, ὁ Τιμόθεος ἔγινε Ἐπίσκοπος Ἐφέσου, χειροτονηθείς ἀπό τόν ἴδιο τόν Ἀπόστολο Παῦλο.

Κάποια χρονιά κατά τή διάρκεια μιᾶς πατροπαράδοτης εἰδωλολατρικῆς ἑορτῆς πρός τιμή τῆς Ἐφεσίας Ἀρτέμιδος, ἡ ὁποία ἑορτή ὀνομαζόταν «Καταγώγιον», ἔγιναν ἄσχημα πράγματα στήν Ἔφεσο, συνηθισμένα ἄλλωστε στίς ἑορτές τῶν εἰδωλολατρῶν.

Συγκεκριμένα, μερικοί εἰδωλολάτρες κρατώντας στά χέρια τους διάφορα εἴδωλα καί φορώντας προσωπίδες ἀσχημονοῦσαν μέ αὐτά. Καί ἐπιτέθηκαν, σάν ἀδίστακτοι ληστές, ἐναντίον ἀνδρῶν καί γυναικῶν καί σκότωσαν πολλούς.

Ὁ θεῖος Τιμόθεος, ἐπειδή δέν ἀνεχόταν νά βλέπει αὐτά τά ἀτοπήματά τους, τούς ἤλεγξε γιά τό ὅτι ἔμειναν ἀκόμη μέσα στά σκοτάδια τῆς εἰδωλολατρίας καί τούς προέτρεψε νά σταματήσουν τίς αἰσχρές καί ἐγκληματικές ἐνέργειες. Τότε ἐκεῖνοι ἐξοργίστηκαν καί ὅρμησαν ἐναντίον τοῦ Ἁγίου καί τόν σκότωσαν μέ ρόπαλα.

 

Παρόμοιο ὀργιαστικό χαρακτήρα εἶχαν καί οἱ ἑορτές πού τελοῦνταν πρός τιμήν τοῦ Διονύσου, θεοῦ τῆς ἀμπέλου καί τοῦ κρασιοῦ. Στίς ἑορταστικές αὐτές τελετές κάθε ἔννοια ἠθικῆς καταργοῦνταν, καί μέσα στή γενικότερη αὐτή ἀποδόμηση, οἱ συμμετέχοντες ἐπιδίδονταν σέ κάθε εἴδους ἀνηθικότητες, καλύπτοντας τήν ταυτότητά τους πίσω ἀπό τή μεταμφίεση.

Δυστυχῶς στήν Πάτρα, στήν πόλη τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, ἔχουμε τό λεγόμενο «μπουρμπούλι», χορός τῆς περιόδου τοῦ Πατρινοῦ καρναβαλιοῦ, ὅπου οἱ ἄντρες παρουσιάζονται κανονικά σέ ἀστική ἐμφάνιση, ἐνῶ οἱ γυναῖκες διατηροῦν τήν ἀνωνυμία τους κάτω ἀπό ἕνα μαῦρο ντόμινο μανδύα καί μία μαύρη μάσκα.

Θλιβερό γεγονός

Ὁ Ἅγιος Γερβάσιος Παρασκευόπουλος ἀπό τοῦ ἄμβωνος ἀπεκάλυψεν εἰς ποῖον φρικτόν ἁμάρτημα ὑπέπεσαν δύο νέοι, εἷς νέος καί μία νεαρά, πού εἰς τό «μπουρμπούλι» ἐκαλύπτοντο ἀπό τή μάσκα καί τό ντόμινο. Εἰς ξενοδοχεῖον πού μετέβησαν ἀνακάλυψαν ὅτι ἦσαν ἀδελφοί...»(περιοδικό «Χριστιανική Ἀσπίδα», ἀριθμός φύλλου 202/ Φεβρουάριος 1958).

 

«Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα»

Ἀγαπητοί,

 «Τριώδιο», σημαίνει μετάνοια καί ἁγιασμός ψυχῶν καί σωμάτων. Ἄς αἰσθανθοῦμε, λοιπόν, ὅτι ἔχουμε χρέος νά ἑτοιμαστοῦμε μέ μιά γνήσια καί ἀληθινή μετάνοια γιά τή Μεγάλη Σαρακοστή πού ἔρχεται. Μαζί μέ τόν Κύριό μας πρέπει κι ἐμεῖς νά σταυρωθοῦμε, δηλαδή νά νεκρώσουμε τίς ἁμαρτωλές μας ἐπιθυμίες καί τά πάθη, ἄν θέλουμε νά ἀναστηθοῦμε ἀπό τά μνήματα τῆς ἁμαρτίας καί νά λάμψουμε ὡς νέοι ἄνθρωποι.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος παρατηρεῖ: «Oὐκ ἔστιν οὐδεμία κακία μετανοίᾳ μή λυομένη» (Δέν ὑπάρχει καμία κακία πού νά μή διαλύεται μέ τή μετάνοια). «Εἰς τήν ἐπίλυσιν τῆς Χαναναίας» (2, ΕΠΕ 33,444 - MIG 52, 451).

Καί συνεχίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἡ μετάνοια ἐπιτελεῖ θαυμαστές μεταστροφές. Ἡ Ραάβ (Ραχάβ) ἦταν πόρνη, ἀλλά σώθηκε καί ὁ ληστής ἦταν φονιάς, ἀλλά ἔγινε πολίτης τοῦ παραδείσου. Καί ὁ μέν Ἰούδας, ἄν καί βρισκόταν μαζί μέ τόν θεῖο Διδάσκαλο, ὅμως χάθηκε. Ὁ δέ ληστής, ἄν καί ἦταν πάνω στόν σταυρό ἔγινε μαθητής. Αὐτά εἶναι τά παράδοξα τοῦ Θεοῦ. Μέ αὐτόν τόν τρόπο οἱ Μάγοι εὐδοκίμησαν^. ἔτσι ὁ Τελώνης ἔγινε Εὐαγγελιστής^. ἔτσι ὁ βλάσφημος (ὁ Παῦλος) ἔγινε Ἀπόστολος. Αὐτά πρόσεχε καί ποτέ μήν ἀπογοητεύεσαι, ἀλλά πάντοτε νά ἔχεις θάρρος καί νά ἀφυπνίζεις τόν ἑαυτό σου. Γιατί ,καί ἄν ἀκόμα δέν ὑποβληθεῖς σέ αὐτόν τόν ἄριστο κόπο πού ὁδηγεῖ στήν μετάνοια καί στήν ἀρετή, ὅμως στόν κόσμο αὐτό θά κουραστεῖς καί θά ταλαιπωρηθεῖς κατ’ ἄλλον τρόπο» (Εἰς Ματθαῖον ὁμιλία 67, 4-5, ΕΠΕ 11, 636 - MG 58, 638).

Τό μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως εἶναι θεοΐδρυτος θεσμός. Ὁ Πνευματικός εἶναι ὁ οἰκονόμος τῶν Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ ὁδηγός στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Ὁ φορέας τῆς θείας χάριτος, ὁ ἰατρός τῆς ψυχῆς μας. Πρίν τήν ἐξομολόγηση προσευχόμαστε στό Θεό νά μᾶς φωτίσει νά βροῦμε τά ἁμαρτήματά μας. Τά γράφουμε σέ ἕνα χαρτί γιά νά μήν τά ξεχάσουμε. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι θεληματική, κατανυκτική, ἀποφασιστική, κατηγορική καί εἰλικρινής. Ὁ Πνευματικός καθορίζει το θέμα τῆς Θείας Κοινωνίας. Τά ἐπιτίμια ἤ οἱ κανόνες εἶναι θεραπευτικἀ φάρμακα τῆς ψυχῆς μας. Ζητοῦμε ἀπό τον πνευματικό μας νά μᾶς νουθετήσει γιά την προσευχή, τή μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τήν ἐλεημοσύνη καί γιά τό ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό φρόνημα.

Ἰδιαιτέρως τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου και τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, μέ τή βιωματική συμμετοχή μας στό Μεγάλο Ἀπόδειπνο, στίς Προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες, στούς Χαιρετισμούς τῆς Παναγίας μας, τόν Μέγα Κανόνα καί τή Μεγάλη Ἑβδομάδα, θά ἀναπτερωθεῖ τό ἐκκλησιαστικό μας φρόνημα γιά νά διέλθουμε μέ κατάνυξη αὐτή τήν Ἁγία περίοδο καί νά ἀξιωθοῦμε νά ἑορτάσουμε μέ ἀγαλλίαση τήν ἔνδοξη τοῦ Κυρίου Ἀνάσταση.